Commercial contracts and excessive damage – specificities of insurance contracts due to their aleatory character

Abstract

In most European countries, commercial contracts are exempted from application of the doctrine of laesio enormis. The main reason for that is that a special level of care and expertise is expected from businessmen when concluding commercial contracts and assessing the value of mutual benefits. According to the Serbian Law of Obligations, laesio enormis is to also be applied to commercial contracts. However, the Preliminary Draft of the Civil Code of the Republic of Serbia encisages that the cancellation of commercial contracts cannot be requested due to the disproportion of mutual benefits. The legislator also explicitly excludes the application of rules on excessive damage in the case of aleatory contracts. At the same time, the rules on lesion are applied to consumer contracts as a form of protection for the weaker party to the contract. Considering the specific nature of insurance contracts, which represent a form of consumer contracts, as well as the disputed understanding of whether the legal nature of this contract is essentially aleatory, this paper first provides an overview and detailed analysis of arguments for opposing views on the justification of applying the doctrine of lesion to insurance contracts. As a conclusion, we then provide our answer to this question, supported by adequate legal reasoning.

Literatura

Bikić, E., Grgić, D. (2018). Ugovor o osiguranju, Anali Pravnog
fakulteta u Zenici, 155–193.
Božović, B. (2016). Zaštita potrošača u evropskom pravu i u praksi
međunarodnih i nacionalnih sudova. Podgorica: Centar za
monitoring i istraživanje.
Carić, S. (1979). Zakon o obligacionim odnosima i kodifikacija
pravila o ugovorima u privredi, Zbornik radova Pravnog fakulteta
u Novom Sadu, 14 (2), 48-59.
Carić, S. (1962). Oštećenje preko polovine, Glasnik Advokatske
Komore Vojvodine, 34 (1), 5–13.
Cvetković, M. (2008). Načelo jednake vrednosti uzajamnih davanja
u ugovornom pravu, Zbornik radova Pravnog fakulteta u
Nišu, 52 (1), 189–210.
Dabić Nikićević, S. (2022). O načinu uređenja prekomernog
oštećenja u našem pravu i odnosu sa srodnim ustanovama,
Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, 70 (1), 535–561.
Đurđević, M. (2007). Ugovori o potrošnji, Pravo i privreda, 45
(5-8), 669–679.
Jovanović, S. (2022). Osiguranje u Srpskom građanskom zakoniku
iz 1844. godine – Prilog istoriji pravnog regulisanja
ugovora o osiguranju u Srbiji, Tokovi osiguranja, časopis za
teoriju i praksu osiguranja, XXXVIII(3), 9–26.
Kapor, V. (1979). Pitanja u vezi sa stupanjem na snagu Zakona o
obligacionim odnosima, Zbornik radova, 15–22.
Konstantinović, M. (1996). Skica za zakonik o obligacijama i ugovorima,
Beograd: Službeni list SRJ.
Kovač, K. (1980). Ekvivalentnost, aleatornost i poslovni moral u
našem pravnom sistemu, Glasnik Advokatske Komore Vojvodine,
52 (3), 1–15.
Krulj, V. (1980). Komentar Zakona o obligacionim odnosima, Beograd:
Savremena administracija.

Loza, B. (1970). Prekomerno oštećenje – oštećenje preko polovine
vrednosti kod teretnih ugovora(laesio enormis), Godišnjak
Pravnog fakulteta Univerziteta u Sarajevu. 14 (1), 40–56.
Menyhard, A. (2003). Excessive benefit and unfair advantage in
contracts, Zbornik radova Pravnog fakulteta u Novom Sadu,
37 (1-2), 297–311.
Mihajlović, B. (2015). Ima li mesta potrošačkim ugovorima u
novom Građanskom zakoniku Srbije?, Pravo i privreda, 53
(4-6), 486–502.
Mijačić, M. (1990). Obligacioni ugovori. Beograd: Savremena administracija.
Milošević, Lj. (1978). Osnovna načela našeg obligacionog prava
prema Saveznom zakonu o obligacionim odnosima, Zbornik
radova, 31–44.
Odluka Vrhovnog privrednog suda, Sl. 491/58 od 6. novembra
1959. godine.
Petrović Tomić, N. (2020). O ograničenoj i usmerenoj slobodi
ugovaranja u ugovornom pravu osiguranja – fenomen „pokoravanja”
ugovora o osiguranju, Anali Pravnog fakulteta u
Beogradu, 68 (1), 100–125.
Radivojević, Z. (1983). Kodifikcija načela pacta sunt servanda i
Bečka konvencija o ugovornom pravu, Zbornik radova Pravnog
fakulteta u Nišu, 23 (1), 349–363.
Salma, J. (2010). Građanskopravni i trgovinski ugovori – osnovna
teorijska i metodološka pitanja njihove kodifikacije, Zbornik
radova Pravnog fakulteta u Novom Sadu, 44(2), 37–64.
Salma, J. (1977). Načelo ekvivalentnosti i prekomerno oštećenje
u obligacionopravnim ugovorima: osvrt na projektovana zakonodavna
rešenja, Zbornik radova Pravnog fakulteta u Novom
Sadu, 11 (1), 273–282.
Salma, J. (1976). Prekomerno oštećenje u obligacionim ugovorima.
Magistarski rad. Novi Sad: Pravni fakultet u Novom Sadu.
Slijepčević, R. (2013). Izrada Građanskog zakonika Republike
Srbije – koncepcija, sadrzina i najvaznije novine prednacrta,
Revija za evropsko pravo, 15 (1), 99–152.

Šalaj, T. (2006). Pojam, pravna priroda i dejstva ugovora o osiguranju,
Pravo – teorija i praksa, 23 (7-8), 32–50.
Perović, S. (1995). Komentar Zakona o obligacionim odnosima.
Beograd: Savremena administracija.
Perović, S., Stojanović, D. (1980). Komentar Zakona o obligacionim
odnosima. Pravni fakultet Univerziteta u Kragujevcu.
Petrović Tomić, N. (2020). O ograničenoj i usmerenoj slobodi
ugovaranja u ugovornom pravu osiguranja_ fenomen pokoravanja
ugovora o osiguranju, Anali Pravnog fakulteta u
Beogradu, 67(1), 100–125, DOI: 10.5937/AnaliPFB2001100P
Povelja Evropske Unije o osnovnim pravima – Charter of fundamental
rights of the European Union – Official journal of the
European Union 2012/C 326/02. Dostupno na: https://eurlex.
europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:12012P/
TXT 11. 2. 2023.
Prednacrt Građanskog Zakonika Republike Srbije (tekst od 28.
5. 2019. godine). Dostupno na: https://www.paragraf.rs/
nacrti_i_predlozi/280519-prednacrt-gradjanskog-zakonikarepublike-
srbije.html 21. 6. 2023.
Presuda Privrednog apelacionog suda, posl. broj Pž 2243/2015
doneta 22. 10. 2015. godine.
Uzelac, O. (2011). Pravni aspekti ugovora o osiguranju života posmatrani
u odnosu na druge slične ugovore, Pravo – teorija i
praksa, 28 (7-9), 97–106.
Van den Bergh, R. (2012). The long life of laesio enormis. Studia
Universitatis Babes Bolyai-Iurisprudentia. 4(1), 35–52.
Vizner, B. (1978). Komentar Zakona o obveznim (obligacionim)
odnosima. Zagreb: Riječka tiskara.
Zakon o obligacionim odnosima, Sl. list SFRJ, br. 29/78, 39/85,
45/89 - odluka USJ i 57/89, Sl. List SRJ, br. 31/93, Sl. list SCG,
br. 1/2003 - Ustavna povelja i Sl. glasnik RS, br. 18/2020.
Zakon o obveznim odnosima, br. NN 35/05, 41/08, 125/11,
78/15, 29/18, 126/21, 114/22, 156/22.
Zakon o zaštiti korisnika finansijskih usluga, Sl. glasnik RS, br.
36/2011 i 139/2014.
Zakon o zaštiti potrošača, Sl. glasnik RS, br. 88/2021.